Książka Moniki Szubrycht  ,,Autyzm. Bliski daleki świat"  wywarła na mnie ogromne wrażenie. Byłam studentką pani Szubrycht
i podobnie jak jej wykłady – pełne pasji, dodające sił i energii do działania – tak samo inspirująca jest jej publikacja.
Propozycja  Moniki Szubrycht to nie tylko książka, ale głęboko poruszająca lektura, która zmienia perspektywę. Wnikliwie
i wielowymiarowo przedstawia rzeczywistość osób w spektrum autyzmu, ich rodzin oraz specjalistów pracujących na co dzień z tym zagadnieniem. Wydana w 2022 roku przez Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, publikacja stanowi zbiór rozmów, reportaży
i osobistych opowieści, które składają się na panoramiczny obraz autyzmu w Polsce. Autorka, dziennikarka i matka dziecka w spektrum, z dużą wrażliwością oddaje głos tym, którzy często pozostają niewysłuchani – osobom autystycznym, ich bliskim oraz terapeutom.   
 

     Książka podzielona jest na trzy części: „Rodzice”, „Specjaliści” i „Samorzecznicy”. Taki układ pozwala czytelnikowi spojrzeć na spektrum autyzmu z różnych perspektyw – emocjonalnej, naukowej i osobistej. 

     „Rodzice” – W tej części znajdziemy poruszające historie matek i ojców, którzy mierzą się z wyzwaniami wychowania dziecka w spektrum. Opowiadają o trudnościach w uzyskaniu diagnozy, braku systemowego wsparcia, a także o codziennych zmaganiach, takich jak napady agresji, problemy sensoryczne czy wykluczenie społeczne. Jedna z bohaterek, Alina, przez dwa lata nie wychodziła z synem w ciągu dnia, bo tylko wieczorem czuła się bezpiecznie w przestrzeni publicznej . 

      „Specjaliści” – W tym segmencie głos zabierają terapeuci, psycholodzy i lekarze, którzy dzielą się swoimi doświadczeniami w pracy z osobami autystycznymi. Zwracają uwagę na niedoskonałości terapii, które często nie uwzględniają indywidualnych potrzeb pacjentów, oraz na konieczność zmiany podejścia z „naprawiania” na wspieranie rozwoju . 

     „Samorzecznicy” – To najbardziej osobista część książki, w której osoby w spektrum autyzmu opowiadają o swoim życiu, trudnościach w komunikacji, maskowaniu oraz poszukiwaniu własnej tożsamości. Szczególnie cenna jest wypowiedź Kosmy Moczka, który mówi: „Diagnoza jest jak mapa – pozwala się odnaleźć” . 
 

     Monika Szubrycht unika sensacyjnego tonu. Jej rozmówcy są szczerzy, nie koloryzują rzeczywistości, co sprawia, że ich opowieści są wiarygodne i poruszające .  Książka nie tworzy jednego, uproszczonego obrazu autyzmu. Pokazuje zarówno trudne historie rodzin zmagających się z brakiem wsparcia, jak i osoby, które mimo spektrum odnoszą sukcesy zawodowe. 

     Niektóre wypowiedzi specjalistów mogą budzić kontrowersje, np. krytyka terapii poznawczo-behawioralnej. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) od lat jest jednym z dominujących nurtów w psychoterapii, jednak w kontekście pracy z osobami w spektrum autyzmu budzi szczególne emocje. W książce Moniki Szubrycht "Autyzm. Bliski daleki świat" krytyczne głosy specjalistów wobec CBT odzwierciedlają szerszą debatę toczącą się w środowisku terapeutycznym. Wypowiedzi samorzeczników w książce Szubrycht pokazują zróżnicowane doświadczenia. Niektórzy opisują CBT jako "trenującą ich do udawania neurotypowych.” Inni doceniają jej praktyczne techniki radzenia sobie z lękiem. Wielu wskazuje na potrzebę głębszego zrozumienia autystycznej perspektywy przez terapeutów. Kontrowersje wokół CBT w kontekście autyzmu odzwierciedlają szerszą debatę o neuroróżnorodności i potrzebie odejścia od modelu "naprawczego" na rzecz podejścia akceptującego. Jak zauważa Szubrycht w swojej książce, kluczem wydaje się być elastyczność terapeuty i gotowość do modyfikacji metod w oparciu o potrzeby i preferencje osoby w spektrum.

     Monika Szubrycht stworzyła książkę, która nie tylko edukuje, ale też buduje empatię. Pokazuje, że autyzm to nie tylko wyzwanie, ale też część ludzkiej różnorodności, która zasługuje na zrozumienie i akceptację.


Edyta Kwiecień