Komunikacja na talerzu: jak wzmacniać interakcje u dzieci ze spektrum autyzmu poprzez jedzenie?

     Komunikacja dzieci z ASD przybiera różne formy: od mowy werbalnej, przez język migowy i systemy obrazkowe (jak PECS), po proste gesty wskazywania. Kluczowe jest, by rodzic rozpoznał dominujący sposób komunikacji dziecka i odpowiednio dostosował swoje wsparcie.

     Ulubione smaki mogą być doskonałym narzędziem w terapii - wiele dzieci z ASD szczególnie mocno reaguje na motywację jedzeniową. Celowo zaplanowane posiłki i przekąski tworzą naturalne okazje do ćwiczenia komunikacji. Taki układ nie tylko zachęca do interakcji, ale też łączy przyjemne z pożytecznym: rozwój umiejętności językowych z satysfakcją z jedzenia. Wspólne przygotowywanie posiłków to doskonała okazja do rozwijania umiejętności komunikacyjnych. Możemy:

1.ćwiczyć wykonywanie wieloetapowych poleceń (np. „Weź chleb, posmaruj masłem, połóż ser”.)
2.zamieniać się rolami - zachęcać dziecko do kierowania naszymi działaniami „Co teraz położyć na kanapkę?”).
 

Takie naturalne sytuacje uczą zarówno rozumienia instrukcji, jak i wyrażania własnych pomysłów. Każdy posiłek to szansa na rozwój komunikacji. Spróbujmy:

• dać wybór: „Wolisz banana czy jabłko?”

• zachęcić do użycia obrazków PECS do składania próśb

• ćwiczyć „tak” i „nie”, pytając o preferencje smakowe

To proste metody, które możemy stosować przy każdej przekąsce. Niech kuchnia stanie się przestrzenią odkryć. Nawet gdy dziecko z autyzmem początkowo odrzuca niektóre smaki, poprzez uważne i radosne podejście możemy poszerzać jego preferencje żywieniowe, wzmacniać umiejętności komunikacyjne oraz budować pozytywne skojarzenia z jedzeniem. Ważne, by każdy krok odbywał się w atmosferze akceptacji i zabawy. Praktykujmy zasadę "co przygotujemy, to zjemy" - wspólne gotowanie zwiększa akceptację potraw.
 

     Chleb i tosty to zwykle pewniak w dziecięcym menu - warto wykorzystać tę kulinarną słabość, by w naturalny sposób pobudzać komunikację. Zamiast sztucznych ćwiczeń, lepiej wpleść językowe wyzwania w rytm codziennych posiłków, zamieniając zwykłą kanapkę w pretekst do rozmowy.
 

      Wykorzystajmy chleb jako narzędzie terapii. Wykrawając foremkami trójkąty, koła i kwadraty, zaprośmy dziecko w kulinarną podróż - niech prosi o ulubione kształty, by tworzyć jadalne obrazy. Z kwadratu i trójkąta powstanie  domek, z kółek - wesoła gąsienica, a paseczki z pieczywa stają się jej czułkami.
 

Jak stworzyć uśmiechnięte kanapki:

Wybierzmy składniki pasujące do preferencji dziecka.

1.Oczy: małe, okrągłe warzywa (np. plasterki rzodkiewki).

2.Usta: giętkie elementy (pasek papryki, łuk z ogórka).

3.Włosy: strzępiaste lub kędzierzawe dodatki (starty ser, szczypiorek).

Zachęćmy dziecko do wymyślania własnych kombinacji.
 

Kanapkowa galeria emocji.  

Przekształćmy śniadanie w lekcję rozpoznawania uczuć:

 Uśmiech - z łuku papryki

 Zaskoczenie - z okrągłych oliwek

Miłość - z serduszek z buraka

Niech dziecko dekoruje i nazywa stworzone minki.

Wybierzmy tostowe dodatki biorąc pod uwagę preferencje sensoryczne dziecka:

• dla unikających tekstur - gładkie pasty,

• dla poszukujących wrażeń - chrupiące warzywa,

• dla wrażliwych smakowo - znane, łagodne smaki

Chwalimy za każdą interakcję z jedzeniem.
 

Uczymy się przez zabawę - kulinarne odkrywanie świata

     Swobodna zabawa jedzeniem może być źródłem radości i wartościowym narzędziem terapeutycznym. Dzięki takim aktywnościom dziecko: oswaja nowe smaki i faktury w przyjaznej atmosferze, rozwija umiejętności komunikacyjne, np. wspólną uwagę. Doświadcza pozytywnych interakcji z jedzeniem bez przymusu konsumpcji. To szczególnie ważne dla dzieci, które odczuwają niechęć do posiłków.
 

      Mąka kukurydziana lub budyń w proszku wymieszane z ciepłą wodą na stolnicy świetnie sprawdzą się jako materiał do wspólnej zabawy. Przygotujmy dwie porcje masy o różnej konsystencji, w zależności od ilości dodanej wody, i eksperymentujmy z nimi na różne sposoby. Jeśli dodamy niewielką ilość wody, masa może się zestalić, co uczyni ją idealnym materiałem do ręcznych manipulacji. Aby jeszcze bardziej uatrakcyjnić zabawę, można dodać do mieszanki barwniki spożywcze oraz olejki o różnych aromatach.

 
    Makaron to doskonały element zabaw – zarówno w formie surowej, którą można sortować i klasyfikować (np. według kształtu), jak i ugotowanej, która dzięki swojej lepkości zachęca do wyciskania, układania obrazków i innych twórczych działań.

  
   Lodowe eksperymenty na upalne dni to świetny sposób na ochłodę i naukę przez zabawę! Wspólnie z dzieckiem zamroźcie wodę w foremkach (kostki lodu, większe bryły lub nawet zabawki zatopione w lodzie). Następnego dnia ułóżcie lód na tacy i eksperymentujcie: polewajcie ciepłą wodą, posypujcie solą lub obserwujcie, jak barwniki spożywcze (dodane przed zamrożeniem) tworzą kolorowe wzory. A jeśli w środku kryje się słodka niespodzianka – to dodatkowa motywacja, by ćwiczyć cierpliwość!

     Przygotowywanie i jedzenie posiłków wcale nie musi być nudną rutyną – ani dla nas, ani dla dziecka. Ważne, by od najmłodszych lat pokazywać maluchom, że jedzenie może być świetną zabawą, a wspólne posiłki – miłym spotkaniem, które cieszy całą rodzinę.

Edyta Kwiecień

Literatura:

„Motywuj do komunikacji. 300 ćwiczeń, gier i zabaw dla dzieci z autyzmem”, S. Griffin, D. Sandler,Grupa Wydawnicza harmonia, 2018

„Autyzm... Co to dla mnie znaczy?” ,C. Faherty, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego, Kraków 2016