Chociaż istnieje niewiele i często sprzecznych badań na temat zdrowia jamy ustnej dzieci z autyzmem, specjaliści zgadzają się co do jednego: wymagają one specjalnego, dostosowanego podejścia obejmującego profilaktykę, przygotowanie do wizyty i sam jej przebieg w gabinecie stomatologicznym.

     Chociaż autyzm nie powoduje sam w sobie konkretnych zmian w jamie ustnej, to pośrednio w dużym stopniu wpływa na jej stan. Na zdrowie zębów i dziąseł u dzieci z ASD oddziałują: dieta, nietypowe zachowania (np. zgrzytanie zębami lub uderzanie się), suchość w ustach spowodowana lekami, problemy z myciem zębów oraz konieczność specjalnego podejścia podczas wizyty u dentysty. U dzieci z autyzmem częściej niż u ich rówieśników obserwuje się pewne cechy jamy ustnej. Należą do nich m.in. zgryz otwarty, wąskie i wysokie podniebienie oraz tyłozgryz. Charakterystyczne są też nawyki, takie jak zgrzytanie zębami, ssanie palca, przygryzanie warg czy gryzienie różnych przedmiotów, które mogą wpływać na negatywny rozwój zgryzu.

     U osób z autyzmem próchnica i problemy z dziąsłami występują częściej. Bezpośrednimi przyczynami są: dieta bogata w cukry, trudności w samodzielnym myciu zębów oraz lęk przed dentystą.

     Wyzwania związane ze zdrowiem jamy ustnej są bezpośrednio powiązane z zaburzeniami integracji sensorycznej, stanowiącymi powszechny element spektrum autyzmu. Zaburzenia te manifestują się zarówno nadwrażliwością, jak i podwrażliwością sensoryczną. Gdy przybierają one formę nadwrażliwości w obszarze oralnym, prowadzą do charakterystycznych trudności: odmowy szczotkowania zębów, niechęci do używania sztućców oraz zwiększonej skłonności do odruchu wymiotnego, a rozwój mowy bywa zaburzony. Dzieci z podwrażliwością szukają zaś intensywnych smaków, ponieważ słabo czują wrażenia w jamie ustnej. Mówi się, że odczuwają to podobnie jak po znieczuleniu u dentysty - mają ograniczone czucie w języku i wargach.

     Wyniki badań nad składem mikrobiomu jamy ustnej u dzieci z ASD pokazują dwa zjawiska: jego jakościową odmienność oraz redukcję różnorodności biologicznej w stosunku do dzieci rozwijających się typowo.

     Część dzieci ze spektrum autyzmu wymaga długotrwałej farmakoterapii, w tym leków przeciwdepresyjnych i przeciwdrgawkowych. Działania niepożądane tych leków obejmują suchość jamy ustnej (kserostomię), zapalenie ślinianek i języka, przebarwienia oraz obrzęk języka, a także zapalenie dziąseł i błony śluzowej jamy ustnej. Mogą one również powodować dysfagię, czyli trudności w przełykaniu. Najpoważniejszym i najczęstszym skutkiem ubocznym jest kserostomia. Niedobór śliny negatywnie wpływa na zdrowie jamy ustnej, zwiększając ryzyko:próchnicy i erozji szkliwa czy zapalenia dziąseł i błony śluzowej. Trudności w gojeniu się ran – które u dzieci z ASD występują częściej niż u ich neurotypowych rówieśników, często na skutek parafunkcji, takich jak przygryzanie warg czy języka.

Edyta Kwiecień

Literatura:

„ Autyzm u dzieci. Wiedza kliniczna.” , Red. Naukowa: Ewa Emich-Wider, Beata Kazek, Justyna Paprocka, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2023

https://www.magazyn-stomatologiczny.pl/a6825/SPECJALISTA-RADZI--Pacjent-z-autyzmem-w-gabinecie-stomatologicznym-.html

https://pl.dental-tribune.com/news/badanie-rzuca-nowe-swiatlo-na-zdrowie-jamy-ustnej-dzieci-z-autyzmem/