Dziś pragnę polecić ksiąkę Simona Barona-Cohena, brytyjskiego psychologa i badacza autyzmu, który w swojej książce „Poszukiwacze wzorów. Autyzm a ludzka wynalazczość” podejmuje fascynującą próbę powiązania autyzmu z rozwojem ludzkiej kreatywności

i wynalazczości. Autor, min. z takiej pracy jak „Teoria zła”, tym razem skupia się napozytywnym aspekcie neuroróżnorodności, dowodząc, że cechy związane z autyzmem odgrywały kluczową rolę w postępie technologicznym i kulturowym ludzkości.
Baron-Cohen przedstawia tezę, że ludzie w spektrum autyzmu często posiadają wyjątkową zdolność do dostrzegania wzorców
i systemów, co predysponuje ich do bycia wynalazcami, naukowcami i artystami. Kluczowym pojęciem w książce jest „mechanizm systematyzujący” – zdolność do analizowania, rozkładania na czynniki pierwsze i tworzenia reguł rządzących różnymi systemami,
od matematyki po muzykę. Autor dowodzi, że ten mechanizm jest szczególnie rozwinięty u osób autystycznych i że to właśnie on leży
u podstaw wielu przełomowych odkryć w historii.
   Aby zilustrować swoją teorię, Baron-Cohen przywołuje liczne przykłady historycznych postaci, które prawdopodobnie były w spektrum autyzmu, takich jak Isaac Newton, Maria Skłodowska - Curie czy Nikola Tesla. Pokazuje, jak ich niezwykła koncentracja na szczegółach, upór w dążeniu do rozwiązania problemu i zdolność do dostrzegania wzorców tam, gdzie inni ich nie widzieli, przyczyniły się do rewolucyjnych odkryć.

Neuroróżnorodność a ewolucja kulturowa

   Jednym z najciekawszych wątków książki jest dyskusja na temat roli neuroróżnorodności w ewolucji człowieka. Baron-Cohen sugeruje, że autyzm nie jest wyłącznie „zaburzeniem”, ale także naturalną odmianą ludzkiego umysłu, która w niektórych kontekstach może być ewolucyjnie korzystna. Wskazuje, że w społeczeństwach łowiecko-zbierackich osoby o szczególnych zdolnościach wzrokowo przestrzennych mogły być cenione jako twórcy narzędzi czy strategowie.
  Autor wprowadza również pojęcie „niszy poznawczej”, czyli środowiska, w którym określone style myślenia są szczególnie przydatne. Jego zdaniem rewolucja przemysłowa i współczesna era technologiczna stworzyły idealne warunki dla osób o umysłach systematyzujących, co tłumaczyłoby wzrost liczby diagnoz autyzmu w ostatnich dekadach.

Krytyka i kontrowersje

   Choć książka Barona-Cohena jest niezwykle inspirująca, nie brakuje w niej kontrowersji. Niektórzy badacze zarzucają autorowi uproszczenia, zwłaszcza w próbach diagnozowania autyzmu u historycznych postaci na podstawie szczątkowych informacji.
Inni wskazują, że choć teoria systematyzującego umysłu dobrze tłumaczy sukcesy osób autystycznych w naukach ścisłych, to nie wyjaśnia trudności, z jakimi borykają się one w innych dziedzinach, takich jak relacje społeczne.
   Ponadto, choć Baron-Cohen podkreśla pozytywne aspekty autyzmu, nie unika trudnych tematów, takich jak wykluczenie społeczne czy problemy sensoryczne. Jednak jego optymistyczna perspektywa może budzić wątpliwości u niektórych czytelników, szczególnie
tych, którzy na co dzień zmagają się z wyzwaniami związanymi z autyzmem.

Styl i dostępność

   Książka napisana jest przystępnym językiem, co czyni ją atrakcyjną zarówno dla specjalistów, jak i laików. Baron-Cohen unika nadmiernego żargonu naukowego, a skomplikowane koncepcje wyjaśnia za pomocą jasnych przykładów. Dzięki temu „Poszukiwacze wzorów” mogą być wartościową lekturą dla rodziców, nauczycieli, a nawet samych osób w spektrum autyzmu, które chcą lepiej zrozumieć swoje mocne strony.
   „Poszukiwacze wzorów” to książka, która zmienia sposób postrzegania autyzmu – zamiast skupiać się na deficytach, pokazuje jego potencjał jako siły napędowej ludzkiej innowacyjności. Choć niektóre tezy autora mogą wydawać się spekulatywne, jego praca stanowi ważny głos w dyskusji o neuroróżnorodności i wartościach, jakie niesie ze sobą różnorodność poznawcza.

Edyta Kwiecień